7 – Licht

Door de wijze van belichting benadrukt de maker voor de kijker de essentie van het beeld. Een sfeervol uitgelicht persoon in een interview, waarbij de omgeving grotendeels in zwart wegvalt, focus meer de aandacht op het verhaal, dan een interview met iemand in een drukke en chaotische omgeving.

In een ‘diepte-interview’ kiest men vaak voor dramatisch licht (hier met hard licht langs rechts, geen vullicht op het gezicht, en enkele detail-spots als strijklicht op de achtergrond).

Licht legt dus accenten, waarvan de maker wil dat ze bij de kijker opvallen.

De meeste interieurs van huizen zijn niet gemaakt voor gestileerde opnamen. Kabels langs de muren, chaotische of rommelige inrichting, vreemde kleuren, ... hebben een verstorende werking op de sfeer en de inhoud, die een onderwerp nodig heeft. Door een speciale belichting wordt juist op die elementen accent gelegd, waardoor de meest storende elementen in een ruimte wegvallen en de locatie verandert in een sfeervolle locatie. Dit soort belichting op locatie uitproberen en opstellen kost over het algemeen net zoveel tijd als de daadwerkelijke opnamen. Maar een goede DOP (Directof Of Photography), kan in korte tijd toveren met licht.

De ervaring met licht ontbreekt bij de meeste ENG cameramensen en is ook de reden dat in de nieuws- en de actualiteitensfeer nauwelijks aandacht is voor de mogelijkheden van licht.

7.1.1 Licht en tijd / sfeer

Licht heeft ook met tijd en sfeer te maken. Door sfeerbelichting wordt de indruk gewekt van avond of nacht, donkere of lichte weersomstandigheden, terwijl het misschien gewoon overdag in de studio of op een binnenlocatie is opgenomen. Licht of het ontbreken van licht kan een scène extra spanning geven, een lading die ook inhoudelijke betekenis toevoegt, door een specifieke toon van een scène neer te zetten in relatie tot de actie, handeling of dialoog.

 7.1.2 Licht en diepte

Licht dat in de volle breedte wordt geprojecteerd – vol en direct ingelicht – is qua beeld technisch kwalitatief wel oké, maar blijft plat en sfeerloos. Extra licht projecteren in de ruimte, op bepaalde plaatsen of objecten ertussen geeft meer een beleving van sfeer en diepte.

Extra lichtelementen versterken dus mee de illusie van diepte in een kadrage, in de tweedimensionale weergave die video is.

Behalve de keuze van de lichtbron is ook de richting van het licht van belang.

We spreken van voorlicht als de lamp achter de camera hangt en het licht dus direct van voren op het object valt; een vlakke belichting met weinig schaduwen is hiervan het resultaat.

Als de armatuur min of meer van opzij op het object is gericht, maar meer van de voorkant dan van de achterkant, dan noemen we dat zijlicht. Er ontstaan daardoor schaduwen, er wordt een suggestie van diepte gewekt, oppervlakte–structuren worden zichtbaar en de kleurweergave is optimaal.

Wordt de lamp achter het object gehangen en schijnt ze in de richting van de camera, dan heet dat tegenlicht of achterlicht, waardoor een zeer contrastrijk beeld zal ontstaan. De persoon komt in beeld als een silhouet. Je krijgt harde contourscherpte.

Bovenlicht hangt ongeveer recht boven het object en wordt weinig toegepast, omdat de schaduwen er een lelijke richting door krijgen. Er wordt ook diepte gesuggereerd, en bovendien is de kleurweergave niet goed, omdat de loodrechte vlakken daardoor te weinig licht krijgen.

Onderlicht komt zo veel mogelijk van beneden. Het geeft een theatraal, absurd beeld en wordt eigenlijk alleen maar gebruikt voor speciale horroreffecten.

Een goed uitgelichte scène zal bijna altijd een combinatie van harde en zachte lichtbronnen vanuit verschillende richtingen zijn.

Bij het uitlichten van één persoon worden over het algemeen minimaal drie lichtbronnen gebruikt, twee harde (spotlights) en een zachte (floodlight of softbox ).

KEY-LIGHT (Hoofdlicht)
Een spot met hard licht wordt onder een hoek van +/- 45° op de persoon gericht. Dit veroorzaakt een harde schaduw.

FILL-LIGHT (Invullicht)
Omdat dit effect over het algemeen als ongewenst wordt beschouwd, wordt er van de andere kant een zogenoemd invullicht, of zacht licht, op de persoon gericht om de schaduw zachter te maken.

De spot en de softbox (of spot met spun) worden vervolgens qua niveau op elkaar afgestemd. Op deze manier kunnen ongewenste schaduwen opgelicht worden.

BACK-LIGHT (Tegenlicht)
Als blijkt dat het beeld nu nog niet de gewenste diepte heeft, kan die worden verkregen door de derde spot van de achterzijde op het hoofd van de geportretteerde te richten. Hij komt nu los van de achtergrond, waardoor de gewenste diepte uiteindelijk bereikt is. 

De verhouding in lichtsterkte tussen hoofdlicht (KEY), invullicht (FILL) en achterlicht (BACK) zal vaak ongeveer 3 : 2 : 1,5 zijn. Een goede verhouding tussen het lichtniveau van het gelaat en dat van de achtergrond is 1 : 1,5.

Geen persoon is identiek aan een ander en daarom zullen het uiterlijk, de kleur van de kleding en het kapsel altijd van invloed zijn op de plaats van de lampen en de intensiteit van het licht.

Bij de planning dient ook goed rekening gehouden te worden met het eventuele gebruik van hengels, of boommicrofoons. Een schaduw van een hengel die door een spot is veroorzaakt is duidelijk zichtbaar. Om een hinderlijke hengelschaduw minder zichtbaar te maken, is het verstandig de hengel vanuit de richting van een zachte lichtbron te laten komen.

Kleurtemperatuur is de absolute temperatuur in graden Kelvin die een volkomen zwart lichaam moet hebben om een bepaald kleuren–spectrum moet hebben.

Een gemakkelijke omschrijving is dat elke lichtbron een bepaalde kleurtemperatuur ‘uitstraalt’, waarmee tijdens het maken van video-opnames rekening mee gehouden moet worden. Licht met een lage kleurtemperatuur wordt als “warmer” ervaren dan licht met een hoge kleurtemperatuur; daglicht is -ongeveer- 5600 graden Kelvin, kunstlicht is -ongeveer- 3200 graden Kelvin. Het instellen van de juiste kleurtemperatuur op de camera, noemt men het instellen van de witbalans.

Het oog kan beter om met verschillende lichtbronnen en hun kleurtemperaturen, dan videocamera’s. Daarom kan het helpen om op de camera een manuele witbalans te registreren.